Pszczoły pożyteczne, co – niestety – niedoceniane

Zaskakujące jest to, jak niewiele wiemy o pszczołach. Te owady to wciąż zagadka dla wielu uczonych. Nie znamy procesów chemicznych zawartych w ich enzymach, nie rozumiemy części ich zachowań…

Członkowie Klubu „Świerczewski Krąg“, jak zawsze ciekawi świata, spotkali się z Rafałem Sosińskim, pszczelarzem-amatorem, który  o pszczołach wie trochę więcej. Ciekawostki, którymi się z nami podzielił bardzo nas zaskoczyły!

Pszczoły miodne żyją w społeczeństwie, tzw. rodzinie pszczelej składającej się z matki (królowej), bezpłodnych robotnic oraz trutni (samców). Rodzina pszczela to wielki super-organizm, który spajają silne zależności pomiędzy mieszkańcami ula. W jednej pszczelej rodzinie, liczącej kilkadziesiąt tysięcy owadów, najliczniejsze są robotnice.

Matka pszczela jak przystało na królową, nie wykonuje w ulu żadnych prac, natomiast za pomocą feromonów reguluje życie rodziny pszczelej. To jedyna mieszkanka ula, która długo żyje – nawet 4-5 lat. W ulu zajmuje się nią orszak robotnic, które nieustannie dostarczają jej pożywienia. Składa ona od 1500 do 3000 jaj dziennie, każde do osobnej komórki. Z niezapłodnionych jaj wylęgają się trutnie, czyli samce. Ich jedyną funkcją jest unasiennienie królowej. Z zapłodnionych jaj wylęgają się robotnice. Po upływie około 3 tygodni od złożenia jaj pojawiają się młode pszczoły. Robotnice żyją około 38 dni latem i 6 miesięcy zimą. W ciągu pierwszych dni nie opuszczają one gniazda spełniając różne proste zadania. Czyszczą komórki w plastrach, karmią i opiekują się larwami, robią zapasy z przyniesionego przez starsze pszczoły pyłku, budują nowe komórki. Pod koniec swojego życia robotnice zaczynają wylatywać z ula po pokarm. Oblatując okoliczne kwiaty, zbierają nektar i pyłek. Do obowiązków najstarszych pszczół należy również pilnowanie wejścia do gniazda. Każdy intruz narażony jest na porcję jadu z żądła. Po ukłuciu innego owada pszczoły są w stanie wyciągnąć żądło, lecz w przypadku ludzi, żądło pozostaje w skórze i pszczoła ginie.

Robotnice to najliczniejsza grupa pszczół w ulu, latem może ich być nawet 60-80 tysięcy w jednej rodzinie! To one odpowiadają za utrzymanie rodziny pszczelej przynosząc do ula pokarm – pyłek i nektar, a także wodę. Robotnice pełnią różne role w rodzinie, między innymi porządkowe, karmicielek larw, strażniczek, aż wreszcie zbieraczek pyłku i nektaru. To im zawdzięczamy produkty pszczele takie jak różne odmiany miodów, pyłek, pierzgę, czy wosk.

Trutnie są często postrzegane jako mało pożyteczni mieszkańcy ula, ale ich rola jest bardzo ważna. Głównym zadaniem trutni jest zapłodnienie matki, dzięki czemu będzie ona mogła składać jajeczka. Na zimę trutnie są wypędzane z ula przez robotnice.

Czynnikiem mocno zespalającym rodzinę pszczelą jest stała wymiana pokarmu, głównie cukrowego, która umożliwia rozprowadzanie między robotnicami feromonu, tzw. substancji matecznej produkowanej przez matkę, oraz wspólnie zasiedlane gniazdo, które posiada stały, charakterystyczny układ.

Pszczoły pełnią wiele pożytecznych funkcji. Zapylają wiele gatunków roślin leśnych, a także gatunków istotnych dla rolnictwa, dzięki czemu zwiększają plony, wpływają na różnorodność flory i fauny, zwiększają bazę pokarmową wielu gatunków zwierząt, w szczególności ptaków. Pierwszymi miododajnymi roślinami leśnymi są wierzby, które czasem kwitną już na przełomie marca i  kwietnia. W maju pszczoły zbierają pokarm m. in. z malin i kruszyny, na przełomie czerwca i lipca z lip. Pszczoły zbierają również spadź, czyli gęstą, słodką ciecz pojawiającą się w lecie na liściach drzew, stanowiącą wydalinę głownie mszyc i czerwców oraz sok komórkowy pochodzący z nakłutych przez te owady miejsc na liściach. W ten sposób powstaje miód spadziowy. Jednym z ostatnich gatunków z którego pszczoły zbierają leśny pyłek jest wrzos. W sytuacji, gdy nektar i pyłek pochodzą z roślin różnych gatunków, powstaje tak zwany miód wielokwiatowy.

CIEKAWOSTKI

  • Pszczoła ma 3 pary odnóży, z których na pierwszej parze licząc od głowy, nazywanej też ramiączkami, ma pędzelki albo grzebienie, którymi sczesuje pyłek kwiatowy z owłosionego tułowia, zebrany na kwiatach – podczas przepychania się do dna kielicha kwiatowego po nektar. Środkową parą nóżek zbiera pyłek z pędzelków i układa go w „koszyczkach” tylnej pary nóżek, tworząc grudki pyłku – zwane „obnóżem”.
  • Pszczoła w locie uderza skrzydłami ponad 20 000 razy na minutę, tj. 350-435 razy/sek.
  • Pszczoła wracając do ula z nektarem i obnóżem pyłku dźwiga ciężar równy połowie swojej wagi.
  • Dla wyprodukowania 1 kg miodu pszczoła musi zebrać ok. 3 kg nektaru. Jeżeli odległość od pożytku wynosi 800 m to pszczoły muszą pokonać odległość ok. 40 000 km, czyli jeden raz okrążyć kulę ziemską, aby wyprodukować 1 kg miodu.
  • Wśród substancji chemicznych odpowiedzialnych za antybiotyczne działanie miodu na organizm człowieka – jest inhibina.
  • Pszczoła miodna to nie jedyny owad zapylający.
  • Brak owadów zapylających na świecie może doprowadzić do katastrofy, apokalipsy. Pszczoła miodna jest odpowiedzialna za większość procesów zapylania roślin, jednak nie jest jedynym takim owadem. Owadami zapylającymi są także: osy, trzmiele, muchówki, niektóre motyle i chrząszcze.
  • Pszczoła to jedyny owad, który produkuje żywność, którą spożywa człowiek! W przypadku miodu spadziowego, pszczoła korzysta zaś z wydzielin produkowanych przez mszyce. Wyobrażacie sobie jedzenie pokarmu jakiegokolwiek owada?
  • Pszczoła podczas swojego życia produkuje zaledwie 1/12 łyżeczki miodu. Do wyprodukowania 1kg miodu pszczoły potrzebują odwiedzić aż 4mln kwiatów!
  • W przeciętnej rodzinie pszczelej żyje 20 000 – 60 000 tys. pszczół, Choć zdarzają się również niezwykle silne rodziny, w których liczba pszczół liczy aż 100 tys.
  • Pszczoła podczas jednej wyprawy odwiedza między 50 a 100 różnych kwiatów.
  • Pszczelarze, podczas pracy przy pszczołach lub ulach, uspokajają je za pomocą dymu. Pszczoły robią się wtedy nieco ospałe, przestają atakować intruza. Dymiarka to podstawowe wyposażenie każdego pszczelarza!
  • Mózg pszczoły jest bardzo mały, jednak potrafi wykonywać niezwykle skomplikowane obliczenia. Obliczenia te dotyczą odległości, wydajności. Pszczoła też rozpoznaje zagrożenia naturalne, wie kiedy schować się przed deszczem, czy potrafi zaalarmować resztę pszczół, gdy zbliża się intruz. Wielkość mózgu, kontra ich wydajność fascynuje nas u wielu owadów.
  • Pszczoły latają z prędkością ok. 25k/h. Uderzając skrzydłami aż 350-435 razy na sekundę!
  • Pszczoły porozumiewają się ze sobą za pomocą tańca. Taniec ten jest uzależniony od wielu czynników, takich jak wiatr czy kierunek padania słońca. Może też mieć różne funkcje: od alarmowania o zagrożeniu, do informowania o kierunku, w którym znajdują się pożytki.
  • Miód jest jedynym produktem, który się nie psuje. Znajdywano go w grobowcach faraonów i według badaczy nadal nadawał się do spożycia. Niesamowitą trwałość miód zawdzięcza swoim właściwościom – naturalnej kwasowości i niskiej wilgotności, które powodują, że to jedno z ostatnich miejsc, w których chciałyby zamieszkać jakiekolwiek bakterie.
  • Miód niewłaściwie rozgrzewany (powyżej temp. 42 °C) przez dłuższy czas ma postać tylko płynną, wówczas traci swoje właściwości lecznicze m.in. zdolność niszczenia bakterii.
  • Miód skrystalizowany (krupiec) można doprowadzić ponownie do płynnej postaci bez utraty jego cennych właściwości wolno podgrzewając go w kąpieli wodnej o temperaturze 42°C od czasu do czasu mieszając. Po pewnym czasie, jeśli nie przekroczymy tej temperatury ponownie ulegnie krystalizacji.
  • Praca w ulu trwa nieprzerwanie dzień i noc.

Sfinansowano ze środków budżetowych Miasta Poznania #poznanwspiera

Opublikowano w Aktualności.